Mikrop öldürmede kullanılan kimyasallarla ilgili kısa bilgiler.
Mikrop öldürmede kullanılan bir çok kimyasal madde olmasına rağmen en temel olan kimyasallar ; etilenoksit, aldehitler, alkoller, fenoller, halojenler, oksidan maddeler ve yüzey aktif maddelerdir.
Etilenoksit (C2H4O) yüksek reaksiyon gücüne ve penetrasyon yeteneğine sahip bir gazdır.Mukozaları tahrip ederek mikroorganizmaları öldürür.
Aldehitlerden bu konuda en meşhuru formaldehittir(HCHO). Gazın sudaki %35’lik çözeltisi formalin adını alır.Geniş bir etki spekturumu vardır.Deriyle temas ettiği durumlarda tahriş edici etkisi vardır.Formaldehitin %0.5-5’lik çözeltisi yüzeylerin ve eşyaların dezenfeksiyonunda kullanılır.Etki mekanizması proteinleri denatüre etme mekanizmasından kaynaklanır.
Alkollerden dezenfeksiyon için en çok kullanılanlar etanol (%80), propanol (%60) ve izopropanol (%70) dür.Çok hızlı etkirler ve deriye iyi penetre olurlar bu sebeple cerrahi ve hijyenik deri ve el dezenfeksiyonu açısından önemlidirler.
Fenoller günümüzde artık daha çok organik gruplar veya halojenler (alkillenmiş, arillenmiş, halojenlenmiş) ilave edilmiş şekillerde kullanıllır.Etkileri organik maddeler varlığında çok az engellendiğinden genellikle çıkartıların dezenfeksiyonunda kullanılırlar.
Halojenlerden genellikle klor, iyot ve bunların türevleri dezenfeksiyon amaçlı kullanılır.Klor bir yandan, serbest amino gruplarına bağlanarak proteinleri denatüre eder; bir yandan da sulu çözeltilerde HCI ve ½ O2 ye parçalanan unterklorik asit (HOCI) güçlü oksidan etki gösterir.Klor içme suları ve havuzların dezenfeksiyonunda da kullanılır.En önemli iyot preparatlarıderi ve hafif yaraların dezenfeksiyonunda kullanılan iyot ve iyotkalinin alkoldeki çözeltileridir.
Ozon, hidrojenperoksit, potasyumpermanganat ve asetik asit dezenfeksiyon amaçllı kullanılan en yaygın oksidan maddelerdir.Çoğu mukozaların, derinin, yaraların dezenfeksiyonunda ılımlı antiseptik olarak kullanılır.Ozon aynı zamanda içme sularının dezenfeksiyonunda da kullanılır.
Yüzey aktif maddeler kapsamında aniyonik, katyonik, amfoter ve iyonik olmayan deterjanlar sayılabilir.Bunlar içinde özellikle katyonik ve amfoter olanlar etkilidir.Toksik etkilerinin az oluşu, kokusuz olmaları, temizleyici etkileri ve deriyi tahriş etmemeleri avantajdır.
Kaynak
Genel ve Klinik Mikrobiyoloji Kitabı
Prof. Dr. Şemsettin Ustaçelebi
